Przejdź do treści

Haft kaszubski

Grafika przedstawia Haft Kaszubski

Haft Kaszubski stanowi jeden z elementów bogactwa kulturalnego Gminy Kartuzy.

Haft kaszubski ma długą i piękną tradycję. Zapoczątkowany został ok. 1209 r. przez norbertanki sprowadzone na Kaszuby do Żukowa przez księcia Mściwoja I z kujawskiego Strzelna. Współcześnie istnieje wiele szkół haftu kaszubskiego. Pierwszymi ośrodkami haftu kaszubskiego były klasztory norbertanek w Żukowie i benedyktynek w Żarnowcu. Motywy uznane za kaszubskie spotykamy na paramentach liturgicznych z XVII i XVIII wieku.

Pierwsze hafty kaszubskie były jednobarwne, wykonane złotą i srebrną nicią. Czepce zdobiono motywami roślinnymi: tulipanami, owocami granatu, liliami, margerytkami i innymi, które później przeniesiono na wielobarwne hafty kaszubskie.

Jedną z wielu, a zarazem najstarszą ze szkół haftu kaszubskiego jest szkoła wdzydzka zapoczątkowana przez Teodorę Gulgowską.  Wyróżniają ją duże i wielobarwne kompozycje, z przewagą czerwonego, brązowego, różowego, złotego. Inną, bardzo charakterystyczną dla Kaszub szkołą haftu kaszubskiego jest szkoła żukowska. Hafty są wyłącznie siedmiokolorowe, z przewagą błękitu. Kolory są ostre, często cieniowane, a wzory oszczędne, nawiązujące do haftów klasztornych. Z kolei szkoła pucka nawiązuje do haftów klasztornych z Żarnowca. Kolory w tym hafcie poza żółtym i niebieskim, są przygaszone. Najbardziej charakterystycznymi motywami dla tej szkoły są mikołajek nadmorski, gwiazda morska, fale i sieci.

Ważną szkołą haftu kaszubskiego jest także szkoła wejherowska, która powstała po II wojnie światowej. Twórczynią tego bardzo kolorowego i wyrazistego haftu o dużych kompozycjach centralnych była Aleksandra Majkowska. Haft ten przeniesiony został do słowińskich Kluk.

Warto wspomnieć także o szkole borowiackiej. To szkoła haftu kaszubskiego, która powstała w Tucholi, tak samo jak różna od niej szkoła tucholska. Autorką szkoły borowiackiej jest Honorata Bloch. Haft ten składa się siedmiu kolorów w złotej, jesiennej tonacji. W tej szkole po raz pierwszy pojawiły się jako motyw zakręcone wąsy. Szkoła borowiacka była podwaliną powstałej nieco później szkoły tucholskiej. Założyła ją Lena Grabowska. Wyróżnia ją jedenaście odcieni barwy bursztynu i złota, a także oprócz innych motywów róg obfitości i kwiat storczyka. Dzisiaj dodaje się także kolor zielony i żółty.

Wśród najmłodszych szkół haftu kaszubskiego jest szkoła słupska. Do jej powstania przyczynili się: Hugona Ostrowska-Wójcikowa oraz Dorota Sikorska-Łaźny i Mieczysław Łaźny, a do jej rozwoju Henryka Jarułowicz. Haft wykonuje się w niebiesko - zielonej oraz brązowej i żółtej tonacji z motywami kwiatowymi. Dodaje się do niego różnego rodzaju szlaczki.

Najmłodszą szkołą haftu kaszubskiego jest szkoła gdańska. Do powstania tej szkoły przyczyniła się Anna Konkel. Haft opiera się na trzech odcieniach koloru niebieskiego odwołując się do biało-kobaltowej ceramiki importowanej XVII i XVIII w. z Niderlandów.

Opracowanie: Barbara Kąkol

Literatura:

  1. Anonim: Lëniô. Swiãto wësziwkù. Pomerania, 7-8 (500), 2016, s. 77
  2. Wojciech Błaszkowski: Haft kaszubski : [katalog] : Wojewódzki Dom Kultury w Gdańsku i Zrzeszenie Kaszubsko - Pomorskie ; Gdańsk, 1965
  3. Witołd Bòbrowsczi i Katarzëna Kwiatkòwskô ; il. Jolanta Mąkosa i Joanna M.Kołyszko:Kaszëbsczé abecadło : twój pierszi elemeńtôrz. Gdańsk: Dar Gdańska, 2000, pp. 116-118 Hieronim Jarosz Derdowski: O panu Czorlińscim co do Pucka po sece jachoł. Oddział ZK-P w Gdańsku, Gdańsk 1990, s. 98
  4. Antoni Grzędzicki: Żukowo, Gdańsk 1989, pp. 63-68
  5. Marian Jeliński: Haft kaszubski szkoły żukowskiej – przeszłość i współczesność: materiały monograficzne. Gdynia: Region, 2006
  6. Franciszek Kwidziński: Kaszubskie stroje ludowe, Kartuzy 1998
  7. Eugeniusz Pryczkowski: Leksykon Ziemi Żukowskiej. Banino ; Żukowo : Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Oddział w Baninie, 2012, pp. 24; 32-33; 50-53, 83-84
  8. Zofia Ptach: Głos hafciarek z Żukowa (Dyskusja o hafcie kaszubskim)//Dz. Bałt. 1953, nr 76, dod. Rejsy s. 8. (jest w Internecie)
  9. Barbara Rezmer: Jak haftować po kaszubsku. Gdańsk, 1979
  10. Bożena Stelmachowska: Strój kaszubski,Wrocław : Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1959
  11. Bernard Sychta: Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej. Wrocław-Warszawa-Kraków: t. 2, 1968, s. 92
  12. Współczesna sztuka ludowa Kaszub/Moderne volkstümliche Kunst in der Kaszubei [red. Krzysztof Wirkus], Bytów : Starostwo Powiatowe, 2010
  13. Wzory haftu kaszubskiego. Szkoła żukowska. Gdański Oddział ZK-P, Gdańsk 2007
  14. ABC … haftu kaszubskiego szkoła żukowska Edmunda  Szymichowskiego